Vàng da thiếu máu ở trẻ sơ sinh là một biểu hiện bệnh lý rất thường gặp. Theo báo cáo, có tới 60% trẻ nhỏ sơ sinh mắc phải vàng da thiếu máu. Và thậm chí, con số này có thể đạt tới 80% ở trẻ sinh non.
Vậy nguyên nhân của tình trạng này là gì? Có cách nào để phòng ngừa hiệu quả không? Mẹ cùng Ferrolip Baby tìm hiểu câu trả lời trong bài viết dưới đây nhé!
Vàng da thiếu máu ở trẻ sơ sinh là gì?
Vàng da sơ sinh là tình trạng mà da và màu mắt của trẻ mới sinh có màu vàng. Hiện tượng này thường xuất hiện do sự tăng bilirubin gián tiếp – một chất được giải phóng khi các tế bào máu bị phá hủy.
Vàng da sơ sinh có thể ở mức độ nhẹ (gọi là vàng da sinh lý), nhưng cũng có thể tiến triển thành mức độ nặng hơn (gọi là vàng da bệnh lý).
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nguy cơ nhiễm độc thần kinh, khi bilirubin gián tiếp thẩm thấu vào não. Hậu quả của việc này có thể là tử vong hoặc các di chứng não kéo dài suốt cuộc đời của trẻ.
Làm thế nào để phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý?
Giữa vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý có các biểu hiện và mức độ nguy hiểm khác nhau. Mời mẹ tiếp tục đọc các so sánh chi tiết dưới đây để hiểu rõ.
Vàng da sinh lý
Hiện tượng vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh xảy ra do nhiều yếu tố khác nhau. Tuy nhiên, nguyên nhân chính là do hồng cầu trong máu của trẻ còn nhiều và chứa HbF (hắc tố máu thai) nên tuổi thọ của chúng ngắn hơn bình thường.
Khi hồng cầu bị phá vỡ, bilirubin tự do sẽ được giải phóng, gây nên hiện tượng vàng da. Trong khi đó, gan của trẻ cũng chưa hoạt động mạnh nên khả năng tiết mật cũng chưa hoàn thiện.
Ở trẻ đủ tháng và khoẻ mạnh, xuất hiện vàng da là biểu hiện sinh lý khi thoả mãn các tiêu chuẩn sau:
- Hiện tượng vàng da bắt đầu từ ngày thứ 3 sau khi trẻ chào đời.
- Tự giảm và hết trong khoảng thời gian từ 7 đến 10 ngày.
- Vàng da chỉ xuất hiện ở mức độ nhẹ, thường chỉ trên vùng cổ, mặt, ngực và bụng phía trên rốn.
- Không đi kèm với các triệu chứng bất thường khác như thiếu máu, tăng kích thước gan, từ chối bú hoặc ngủ li bì.
- Nồng độ bilirubin trong máu không vượt quá 12mg% ở trẻ đủ tháng.
- Tốc độ tăng bilirubin trong máu không quá 5mg% trong vòng 24 giờ.
Vàng da bệnh lý
Vàng da bệnh lý là một tình trạng được coi là bệnh lý khi nó xuất hiện sớm, tiến triển nhanh và được kèm theo mức độ vàng cao cùng với các triệu chứng bệnh lý khác. Đặc biệt, những ngày đầu sau sinh được gọi là “thời điểm vàng” để cha mẹ chú ý và quan sát. Dưới đây là những dấu hiệu bất thường cần lưu ý:
- Xuất hiện màu vàng da đậm từ rất sớm, trong vòng 1-2 ngày đầu.
- Bạn đầu xuất hiện trên mặt và mắt, và sau đó lan rộng đến bụng, cánh tay và chân.
- Không khỏi sau 2 tuần đối với trẻ sinh đủ tháng và sau 3 tuần đối với trẻ non tháng.
- Đi kèm với các triệu chứng bất thường khác như bỏ bú, nôn trớ, sốt, khóc nhiều và phân bạc màu.
Trong trường hợp gặp những dấu hiệu trên, cha mẹ cần đưa trẻ sơ sinh đi khám bác sĩ chuyên khoa sơ sinh để được chẩn đoán và điều trị vàng da sơ sinh càng sớm càng tốt, nhằm tránh xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh.
| Tiêu chí so sánh | Vàng da sinh lý | Vàng da bệnh lý |
| Thời điểm | Từ ngày thứ 3 | Ngay 1-2 ngày đầu |
| Mức độ | Chỉ xuất hiện mức độ nhẹ, cục bộ, tự giảm sau 7-10 ngày | Có xu hướng lan rộng, không thể tự khỏi sau 2-3 tuần |
| Các triệu chứng đi kèm | Không có | Nôn trớ, sốt, khóc nhiều, phân bạc màu |
Phát hiện và chẩn đoán vàng da sơ sinh như thế nào?
Màu vàng thường xuất hiện trên vùng da mỏng như mặt và niêm mạc mắt đầu tiên. Sau đó, lan tỏa xuống phần thân, cẳng tay, cẳng chân và cuối cùng là lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Để phát hiện bệnh lý sớm hơn, mẹo nhỏ là mẹ hãy nhấn nhẹ vào da trong khoảng 5 giây, sau đó thả ra và quan sát xem da có ngả vàng hay không. Lưu ý, việc thử nghiệm dưới ánh sáng tự nhiên sẽ cho kết quả chính xác nhất.
Thông thường, các bác sĩ sử dụng máy đo bilirubin qua da (BILIcheck) để kiểm tra mức độ màu vàng trên da. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng kết quả từ máy đo này có thể có sai số so với kết quả xét nghiệm máu, chênh lệch khoảng 3-5 mg%.
Vì vậy, nếu kết quả đo màu vàng trên da không bình thường, bác sĩ sẽ xem xét việc tiến hành xét nghiệm máu để đo lượng bilirubin và tìm nguyên nhân gây ra tình trạng này.
Mời mẹ tham khảo thêm:
Vàng da thiếu máu ở trẻ sơ sinh: Các nguyên nhân phổ biến
- Tăng sản xuất bilirubin: Bilirubin dư thừa, còn được gọi là tăng bilirubin trong máu, là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng da vàng. Bilirubin là một sắc tố màu vàng cam được hình thành khi quá trình phá vỡ hồng cầu bình thường trong máu diễn ra.
- Giảm chức năng chuyển hóa bilirubin: Các bệnh lý như hội chứng Crigler-Naajar, hội chứng Gilbert, bệnh lý chuyển hóa di truyền, trẻ sinh non, thiếu hụt hooc-môn và tiểu đường thai kỳ của mẹ là những nguyên nhân gây ra tình trạng này.
- Tăng khả năng hấp thu bilirubin: Trẻ em sinh ra với các vấn đề như hẹp môn vị, tắc ruột non, hoặc sử dụng các loại thuốc gây liệt ruột có nguy cơ cao về việc hấp thu bilirubin từ ruột, dẫn đến tình trạng vàng da.
- Vàng da do việc cho con bú: Một số trẻ trong vài ngày đầu sau khi sinh gặp khó khăn trong việc bú mẹ hoặc mẹ không tiết đủ sữa để nuôi con. Tình trạng này dẫn đến mất nước, thiếu năng lượng và tăng khả năng hấp thu bilirubin từ ruột, gây ra hiện tượng vàng da.
Các di chứng của vàng da thiếu máu ở trẻ sơ sinh
Sự xuất hiện của bệnh lý não: Lượng bilirubin tăng cao đột ngột trong cơ thể có thể kéo theo những triệu chứng như thiếu năng lượng, khó ngủ và mất ngủ cho bé trong thời gian ngắn.
Vàng da nhân: Khi bệnh lý không được khắc phục kịp thời, dẫn đến sự tổn thương vĩnh viễn của hệ thần kinh và làm da trở thành màu vàng. Bệnh có ba giai đoạn chính:
- Ban đầu, trẻ có thể xuất hiện những ngày đầu tiên, trẻ thường ngủ quấy, mất khả năng cử động, hút sữa kém và khóc lớn.
- Ở giai đoạn tiếp theo, trẻ từ chối bú, có cử động mạnh, sốt, co cứng, co giật, và có thể có các biểu hiện như giật mình và khó thở hoặc thậm chí ngừng thở.
- Giai đoạn cuối thường đi kèm các di chứng như cử động mạnh, mất ý thức, co giật, và các vấn đề về thị giác và thính giác.
Cách phòng ngừa vàng da thiếu máu ở trẻ sơ sinh
- Trong giai đoạn cuối thai kỳ, việc khám thai định kỳ và tuân thủ chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý là rất quan trọng để tránh nguy cơ sinh non. Khi đến thời điểm sinh, mẹ bầu cần sự hỗ trợ và theo dõi bởi nhân viên y tế có chuyên môn.
- Nếu trẻ bị vàng da ở mức độ nhẹ, có thể áp dụng liệu pháp tại nhà bằng cách tắm nắng vào buổi sáng (từ 7 giờ đến 9 giờ sáng). Ngoài ra, mẹ nên cởi bớt quần áo và để trẻ tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trực tiếp, từ đó giúp quá trình điều trị trở nên hiệu quả hơn.
Ngoài ra, cho trẻ sơ sinh vàng da bú nhiều lần trong ngày rất quan trọng vì sữa mẹ giúp cơ thể trẻ tiêu hóa và loại bỏ bilirubin lắng đọng một cách nhanh chóng.
- Cụ thể, hãy đảm bảo cho trẻ được bú từ 8 đến 12 lần mỗi ngày để đảm bảo không mất nước và giúp cơ thể loại bỏ bilirubin một cách hiệu quả hơn.
- Đối với trường hợp trẻ không được bú mẹ, sữa công thức sẽ là giải pháp hiệu quả nhất. Hãy cho trẻ bú khoảng 30-60 ml sữa công thức mỗi 2-3 giờ trong tuần đầu tiên.
Như vậy, bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ các nguyên nhân phổ biến, di chứng và cách phòng ngừa vàng da thiếu máu ở trẻ sơ sinh. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào, mẹ hãy để lại thông tin hoặc liên hệ hotline 1900 636 985 để được tư vấn và giải đáp nhé!
